विश्वकै अग्रणी आर्थिक विशेषज्ञ मानिने मार्क कार्नीले गभर्नरका रूपमा क्यानडा र बेलायतलाई आर्थिक संकटको भुमरीबाट बाहिर निकाले। अहिले उनी अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सिर्जना गर्न खोजेको राजनीतिक संकटसँग क्यानडाको प्रधानमन्त्रीका रूपमा जुधिरहेका छन्।
विश्वकै अग्रणी आर्थिक विशेषज्ञ मानिने मार्क कार्नीले गभर्नरका रूपमा क्यानडा र बेलायतलाई आर्थिक संकटको भुमरीबाट बाहिर निकाले । अहिले उनी अमेरिकी राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पले सिर्जना गर्न खोजेको राजनीतिक संकटसँग क्यानडाको प्रधानमन्त्रीका रूपमा जुधिरहेका छन् । सन् २००८ मा अमेरिकाबाट शुरू भएको विश्वव्यापी वित्तीय संकटको पहिलो असर क्यानडामा पर्न थालेको थियो । छिमेकी देश अमेरिकामा ‘सबप्राइम मोर्टगेज’का कारण बैंकहरू ढल्न थालेकै बेला मार्क जोसेफ कार्नी भर्खरै क्यानडाको केन्द्रीय बैंकका गभर्नर नियुक्त भएका थिए ।
त्यतिबेला कार्नीले अपनाएका रणनीतिले क्यानडामा विश्वव्यापी वित्तीय संकटको प्रभाव न्यून गर्न सहयोग गर्यो । आपतकालीन मौद्रिक नीति ल्याएर कार्नीले ब्याजदरलाई ०.२५ प्रतिशतमा झारेर इतिहासकै न्यूनतम विन्दुमा पुर्याए । बैंकहरूलाई सहज ऋण उपलब्ध गराएर व्यवसाय तथा उपभोक्ताको खर्च क्षमता अभिवृद्धि गरे । अमेरिकी ‘सबप्राइम मोर्टगेज’ संकटबाट सिकेर क्यानडाका बैंकहरूमा कडा पूँजी पर्याप्तताको प्रबन्ध गरे ।
परिणामस्वरूप, क्यानडेली बैंकहरू डुब्नबाट बचे र देशले बेलायत वा अमेरिका जस्तो गम्भीर ‘बैंक फेलर’को समस्या झेल्नुपरेन ।
कार्नीले सार्वजनिक रूपमै ‘ब्याजदर कम्तीमा १ वर्षसम्म नबढ्ने’ घोषणा गरे । कार्नीको भूमिकाले बजार आत्मविश्वासी बन्यो भने निजी क्षेत्रलाई दीर्घकालीन योजना बनाउन मद्दत मिल्यो । परिणामस्वरूप, आर्थिक संकटको बेला क्यानडा जी–सेभेन मुलुकमध्ये सबैभन्दा कम प्रभावित देश बन्यो । देशको अर्थतन्त्र सन् २०१० मै लयमा फर्कियो । क्यानडा विश्वव्यापी वित्तीय संकटबाट सबैभन्दा चाँडो माथि उठ्ने देश बन्यो । विश्व बैंक, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय निकायहरूले कार्नीको वित्तीय नीतिको उच्च प्रशंसा गरेका थिए । उनी सन् २००८ देखि २०१३ सम्म बैंक अफ क्यानडाका गभर्नर रहे ।
क्यानडालाई वित्तीय संकटबाट बाहिर निकाल्न उनले निर्वाह गरेको भूमिका र नीतिबाट प्रभावित भएर सन् २०१३ मा बैंक अफ इङल्याण्डको गभर्नर बन्ने प्रस्ताव आयो । सन् २०१३ देखि २०२० सम्म उनी बैंक अफ इङल्याण्डको गभर्नर रहे । बैंक अफ इङल्यान्डको ३१९ वर्षको इतिहासमा गैर–ब्रिटिश नागरिक गभर्नर बन्ने पहिलो व्यक्ति मार्क कार्नी नै हुन् । उनले बेलायतमा गभर्नरको रूपमा ब्रेक्जिट र कोभिड–१९ महामारीको विषम परिस्थितिको सामना गरे र बेलायती अर्थतन्त्रलाई ‘सेफ ल्यान्डिङ’ गर्ने अभिभारा सफल रूपमा निर्वाह गरे ।
सन् २०१४ को स्कटिश स्वतन्त्रता जनमत संग्रहमा कार्नीले स्कटल्याण्ड स्वतन्त्र भएको खण्डमा उनीहरूले पाउण्ड स्टर्लिङ प्रयोग गर्ने हो भने बेलायतको मौद्रिक नीति स्वीकार्नुपर्ने व्यावहारिक चेतावनी दिएका थिए । कार्नीको अभिव्यक्तिबाट स्वतन्त्रता पक्षधरहरूमा कार्नी विरोधी भावना विकास भएको थियो । अन्ततः स्कटल्याण्डले संयुक्त अधिराज्यमै रहने निर्णय गर्यो ।
सन् २०१६ मा बेलायत युरोपेली संघबाट अलग्गिन चाह्यो । त्यसलाई ब्रेक्जिट भनियो । जनमतसंग्रहका बेला कार्नीले ब्रेक्जिटका कारण बेलायती अर्थतन्त्र मन्दीमा धकेलिने चेतावनी दिए । उनलाई ब्रेक्जिट समर्थकहरूले ‘प्रोजेक्ट फियर’ अर्थात् डर फैलाउने अभियान चलाएको आक्षेप लगाए ।
यद्यपि, ब्रेक्जिट जनमतसंग्रह पश्चात् उब्जिएको संकटको व्यवस्थापन गर्ने जिम्मवारी कार्नीकै काँधमा आयो । जनमतसंग्रहपछि पाउण्डको मूल्यमा १० प्रतिशतले ह्रास आयो । उनले तुरुन्तै आपतकालीन तरलता कोष खोलेर बजारको माग पूरा गरे । ब्याजदर कटौती गरेर ०.२५ मा झारे र केन्द्रीय बैंकले सरकारी ऋणपत्र खरिद गर्ने कार्य अर्थात् क्वान्टिटेटिभ इजिङ सुरू गरे ।
कोभिड–१९ महामारीले विश्वलाई आक्रान्त पार्न शुरू गरिसक्दा मार्च २०२० मा उनले ब्याजदर ०.१ प्रतिशतमा झारे । यस नीतिले बेलायती अर्थतन्त्रलाई महामारीको पहिलो धक्काबाट कमभन्दा कम प्रभावित गर्यो । कार्नीले केन्द्रीय बैंकिङमा नयाँ प्रवृत्ति विकास गरे । केन्द्रीीय बैंकहरूले गोप्य राख्ने गरेको नीति टेलिभिजन अन्तर्वार्ताहरूमार्फत उनले सार्वजनिक गरे । त्यतिमात्र होइन, पारदर्शितामा समेत उनले नयाँ मानक खडा गरे । ब्याजदर निर्णयसँगै माइन्युट प्रकाशित गरे । कार्नीले दुईवटा केन्द्रीय बैंकमा काम गरेर आफूलाई संकट व्यवस्थापक अर्थात् क्राइसिस म्यानेजरका रूपमा चिनाएका छन् । क्यानडाको नर्थवेस्ट टेरिटोरीको फोर्ट स्मिथमा सन् १९६५ को मार्च १६ मा जन्मिएका उनले प्रारम्भिक शिक्षा अल्बर्टास्थित सेन्ट फ्रान्सिस जेभियर हाइस्कूलमा प्राप्त गरे । त्यसपछि उनले विश्वप्रसिद्ध हार्वर्ड विश्वविद्यालयमा अध्ययन गरे । उनी अध्ययनको क्रममा अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय पनि पुगे र नुफिल्ड कलेजबाट विद्यावारिधि गरे । मार्कका आमाबुबा दुवै जना स्कूलका शिक्षक थिए ।
पेशागत जीवनमा उनले झन्डै १३ वर्षसम्म गोल्डम्यान साक्स बैंकमा काम गरे, जुन अवधिमा उनी बोस्टन, न्युयोर्क, टोकियो, लण्डन हुँदै टोरन्टोस्थित कार्यालयमा कार्यरत रहे ।
विश्वकै अग्रणी आर्थिक विशेषज्ञमध्ये एकका रूपमा चिनिने उनी आर्थिक क्षेत्रका धुरन्धर विज्ञ मानिन्छन् ।
सन् २०११ मा रिडर्स डाइजेस्टको क्यानडेली संस्करणले उनलाई क्यानडाकै सबैभन्दा विश्वासिला व्यक्ति भनी चयन गरेको थियो । यस्तै फाइनान्सियल टाइम्स दैनिकले उनलाई सन् २००८ को आर्थिक संकटबाट निकाल्ने र अघि बढाउने व्यक्तिका रूपमा चिनाएको थियो । टाइम म्यागेजिनले सन् २०१० मा संसारकै १०० प्रभावशालीमा उनको नाम राखेको थियो ।
मार्क कार्नी जस्टिन ट्रुडोलाई प्रतिस्थापन गरेर क्यानडाको प्रधानमन्त्री बनेका हुन् । उनी अमेरिकी राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पको राजनीतिक दाउपेचसँग जुधिरहेका छन् । ट्रम्पले क्यानडासँग व्यापारयुद्ध हुन सक्ने र क्यानडालाई ५१ औं राज्य बनाउने अभिव्यक्ति दिएका छन् । अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पसँग जुध्न बलियो शक्ति र ताजा जनादेश आवश्यक रहेको भन्दै देशमा आम निर्वाचन घोषणा गरिएको थियो । उक्त निर्वाचनबाट उनी फेरि पनि प्रधानमन्त्री निर्वाचित भए ।
अमेरिकाले क्यानडाको अर्थतन्त्रलाई कमजोर बनाउने प्रयास गरिरहेको र त्यसकै लागि अमेरिकाले ‘ट्यारिफ वार’ शुरू गरेको कार्नीको विश्लेषण छ । उनले क्यानडामाथि अमेरिका हावी हुन नदिने वचन आफ्ना जनतालाई दिएका छन् ।
प्रतिक्रिया